Overprikkeling na traumatisch hersenletsel
Auteur: Merel de Wit
|17 / 07 / 2024
Zonder dat je het beseft, verwerkt je brein de hele dag door omgevingsprikkels. Een prikkel kun je zien als een stukje informatie dat binnenkomt via onze zintuigen. Denk aan bewegende beelden op een televisiescherm (visuele prikkels), pratende mensen (geluidsprikkels) of een wolk van parfum als iemand voorbij komt lopen (geurprikkels). Na het oplopen van traumatisch hersenletsel kunnen deze alledaagse prikkels ineens overweldigend aanvoelen. De hersenen hebben meer tijd nodig om de prikkels te verwerken. Je kunt daardoor sneller vermoeid raken, hoofdpijn krijgen, of bijvoorbeeld slechter slapen. Sommige mensen worden letterlijk ziek van prikkels. De precieze oorzaak van een overprikkeld brein is nog onbekend en er is ook geen aangetoonde behandeling die de klachten weg kan nemen. Toch kun je het een en ander doen om (de impact van) overprikkeling te beperken.
Informeer jezelf
Het herkennen en begrijpen van jouw overprikkelingsklachten is de eerste stap op weg naar het verminderen ervan. Misschien heb je inmiddels de nodige informatie over het onderwerp tot je genomen. Zo niet, dan zijn de volgende drie bronnen aan te raden:
- Het Neuropsychology Lab Leuven (Universiteit Leuven) doet wetenschappelijk onderzoek naar overprikkeling na hersenletsel. In een patiëntenbrochure leggen de onderzoekers op heldere wijze uit wat overprikkeling na hersenletsel inhoudt. Ook wordt er ingegaan op de mogelijke mechanismen die ten grondslag liggen aan overprikkeling en de impact die het kan hebben op het dagelijks leven.
- Op de website van de Hersenstichting vind je een uitgebreide pagina over overprikkeling bij verschillende hersenaandoeningen. Met de online tool PrikkelPlan kun je stapsgewijs ontdekken hoe overprikkeling er bij jou uitziet en wat je eventueel zou kunnen helpen.
- De patiënten-belangenorganisatie Team Hersenletsel Uitleg heeft een website waarop informatie wordt gegeven mede op basis van een eigen vragenlijstonderzoek onder respondenten met traumatisch hersenletsel.
Overprikkeling beperken
Overprikkeling helemaal voorkomen blijkt vaak lastig, maar je kunt wel proberen om het zoveel mogelijk te beperken. De volgende zes basistips kunnen je hierbij helpen.
1). Zoek balans tussen in- en ontspanning
Als je brein na het oplopen van hersenletsel ineens gemakkelijk overprikkeld raakt, is het zoeken naar een nieuwe balans tussen in- en ontspanning. Het is niet wenselijk om continu overprikkeld door het leven te gaan, maar je wilt ook graag zoveel mogelijk blijven doen. Het is belangrijk om erachter te komen wat bij jou de aanleiding vormt voor overprikkeling, want dan kun je daarop anticiperen door bijvoorbeeld rustmomenten in te plannen of je dagritme te veranderen. Geef jezelf de tijd om uit te vinden wat voor jou werkt.
2). Stel prioriteiten
Wanneer overprikkeling leidt tot veel klachten en je niet meer zoveel gedaan krijgt als voorheen, dan is het zaak om prioriteiten te stellen. Vraag jezelf af: wat is belangrijk voor mij? Waar kan en wil ik mijn energie op dit moment aan besteden? Hoe eerder je prioriteiten stelt, des te sneller zul je een nieuwe balans vinden.
3). Ga bewust om met emoties
Naast zintuigelijke 'externe' prikkels, zorgen de emoties die je ervaart voor 'interne' prikkels, die ook kunnen bijdragen aan de instandhouding of verergering van overprikkeling. Wanneer je gevoelig bent voor prikkels is het daarom extra belangrijk om op constructieve wijze met emoties om te gaan en ze niet de overhand te laten krijgen door bijvoorbeeld overmatig te piekeren.
4). Las gedurende de dag micropauzes in
Korte pauzes op vaste tijdstippen (zet eventueel een aantal wekkers op je telefoon) dragen positief bij aan het beperken van overprikkeling. De onderbreking zorgt naast ontspanning voor een moment van zelfevaluatie: hoe voel ik me op dit moment?
->Stop met hetgeen je aan het doen bent en neem een moment voor jezelf. Doe bijvoorbeeld een korte ademhalingsoefening of bodyscan. Loop een rondje door de tuin. En in een sociale setting: doe een wc- valuatie! Voor de een is drie minuten pauzeren voldoende, anderen hebben meer baat bij een iets langere onderbreking. Kijk naar wat mogelijk is voor jou. Micropauzes werken het best als je niet gestoord kunt worden.<-
5). Blijf dingen doen die je energie geven
Probeer te kijken naar wat wèl kan. Spreek af met een familielid of vriend in een rustige omgeving. Zoek een nieuwe hobby die je thuis kunt beoefenen. Probeer te sporten in de daluren. Ga vroeg naar een verjaardagsfeestje en naar huis als het te druk wordt. En maak zonodig gebruik van hulpmiddelen zoals op maat gemaakte oordoppen of een noise cancelling koptelefoon.
6). Ontwikkel zelfcompassie
Wanneer je regelmatig overprikkeld bent, kan dat een grote impact hebben op je leven. Het is dan ook niet gek als je zo nu en dan geïrriteerd of boos bent over de overprikkeling of over het gevoel dat je er geen controle over hebt. In een dergelijke situatie helpt het om jezelf op een vriendelijke en begripvolle manier te behandelen, net zoals je dat zou doen bij een goede vriend die het moeilijk heeft. Oftewel, met een compassievolle blik naar jezelf kijken. Zelfcompassie is geen zelfmedelijden, het is een stukje mededogen. Het nodigt je uit om jezelf te zien als deel van een groter geheel, waar iedereen tekortkomingen en uitdagingen heeft.
Schakel hulp in
Merk je dat je ondanks de nodige voorzorgsmaatregelen toch vaak overprikkeld bent? Of verergeren de overprikkelingsklachten? Vraag dan om hulp. Ga naar je huisarts, of terug naar een revalidatiearts of neuroloog als je daar al door gezien bent. Je kunt bijvoorbeeld worden doorverwezen naar een revalidatieprogramma, (neuro)psycholoog, ergotherapeut of chiropractor gespecialiseerd in functionele neurologie.