Gaan jouw haren overeind staan bij het woord acceptatie?

Acceptatie, een brug te ver

Veel mensen associëren acceptatie met berusting en overgave, dat sluit ook aan bij hoe het in de volksmond wordt gebruikt bij het omgaan met teleurstellingen. Denk bijvoorbeeld aan een ontoereikend budget om de auto van je dromen te kunnen kopen of een vriend die minder tijd met je kan spenderen dan je zou willen: natuurlijk baal je ervan en misschien gaat er wat tijd overheen, maar er komt -bijna automatisch- een moment dat je de realiteit neemt zoals die is. Hoe is dat echter als je door een hersenletsel niet meer in staat bent om je werk te hervatten? Of wanneer je als jonge marathonloper door blijvend beenletsel alleen nog een rondje door de wijk kunt wandelen? Bij dit soort grote, ongewenste veranderingen kan het streven naar acceptatie de nodige vragen oproepen:

Wat moet ik precies accepteren? De huidige situatie? Wat mij is overkomen? De beperkingen die ik ervaar? Mijn veranderde toekomstperspectief?
Ik ben nog aan het herstellen: als ik het nu accepteer, dan betekent het toch dat ik niks meer wil veranderen?
Ik wíl de situatie helemaal niet accepteren. Heb ik dan een probleem?
Wat brengt acceptatie mij?

De onduidelijkheden over de precieze betekenis van acceptatie maken het vaak niet aantrekkelijk om er iets mee te gaan doen. Daarnaast voelt acceptatie voor menig letselschadeslachtoffer te groots aan, als iets dat voorlopig onhaalbaar is. Of als het volgende herstelproject waar iemand niet de tijd noch de energie voor heeft. Het gevolg is dat acceptatie terzijde wordt geschoven. Dat is zonde, want acceptatie kan -in het juiste licht- bijzonder nuttig zijn wanneer je te maken krijgt met levensveranderingen waar je geen controle over hebt.

Acceptatie- en commitmenttherapie

De nasleep van letselschade kan verschillende pijnlijke emoties losmaken bij een letselschadeslachtoffer, zoals verdriet en onmacht. Naarmate de tijd verstrijkt, raak je meestal meer en meer gewend aan het feit dat je leven er anders uitziet dan voorheen. Het kan echter ook zijn dat je steeds vaker overspoeld wordt door negatieve gedachten en gevoelens hierover. Wanneer je je tegen deze gedachten en gevoelens verzet, kunnen ze je leven gaan beheersen. Want pijnlijke emoties kan je proberen te bestrijden, maar dan komen ze op andere momenten -soms nog vervelender- terug.

Binnen de acceptatie- en commitmenttherapie (ACT) wordt acceptatie ingezet als mensen in het dagelijks leven voortdurend bezig zijn met het vermijden of proberen kwijt te raken van negatieve gedachten en gevoelens, waardoor ze zich niet meer kunnen richten op de dingen die belangrijk voor ze zijn. Onder acceptatie wordt verstaan: het bewust en actief ruimte geven aan negatieve innerlijke ervaringen (gedachten, gevoelens, herinneringen en lichamelijke sensaties). Met ruimte geven wordt bedoeld dat je negatieve innerlijke ervaringen kunt zien zoals ze zijn -en voor wat ze zijn-, zonder ze te willen veranderen of ervoor te vluchten. Bij dit laatste kun je denken aan: altijd positief denken, overmatig slapen, constant in gezelschap willen zijn, excessief drankgebruik en volledig opgaan in sociale media.

Acceptatie gaat hier dus niet over:

een situatie, je toekomstperspectief of lichamelijke beperkingen: we hebben het alleen over je eigen gedachten, gevoelens, etcetera;
iets goedkeuren, leuk vinden of je erbij neerleggen: het gaat puur om de bereidheid om je open te stellen voor negatieve innerlijke ervaringen zonder ze te willen vermijden of kwijt te raken;
het zomaar accepteren van al je negatieve innerlijke ervaringen: acceptatie wordt in de ACT enkel aangemoedigd als een continue stroom van negatieve gedachten en gevoelens jou een waardevol leven in de weg staat;
passiviteit: integendeel! Als je niet meer op de loop hoeft voor moeilijke emoties, kun je je weer actiever bezig houden met de dingen die belangrijk voor jou zijn.
het behalen van een doel: acceptatie is geen eindbestemming, zie het liever als een proces dat een leven lang kan duren.

Hoe werkt acceptatie?

Als je voor het eerst aan de slag gaat met acceptatie is het zaak om de momenten te gaan herkennen waarin je pijnlijke gevoelens of gedachten probeert te vermijden of kwijt te raken. Daarnaast kan je met behulp van mindfulness oefenen om gericht aandacht te schenken aan het huidige moment -dus ook aan pijn en ongemak- zonder erover te oordelen. Door je vervolgens geleidelijk bloot te stellen aan gevoelens of gedachten die je liever vermijdt, kun je leren om ze te verdragen in plaats van weg te duwen. Dat scheelt een hoop energie!

Letselschade-gerelateerde voorbeelden van acceptatie

Een letselschadeslachtoffer met depressieve klachten probeert vaak om pijnlijke emoties als somberheid en angst kwijt te raken: 'Ik wil niet meer in deze situatie zitten, ik wil me niet meer zo voelen'. Een manier om dit te doen kan zijn door continu in gedachten terug te keren naar het leven van voor het ongeval of incident, en zo te ontsnappen aan de werkelijkheid. Acceptatie betekent in dit geval dat je oefent om de emoties er te laten zijn, zonder dat ze je overnemen en je de drang krijgt om je leven te ontvluchten.

Bij langdurige pijn is het verleidelijk om constant te vechten tegen de pijn of te fantaseren over een pijnvrije toekomst. Je probeert dan de pijn en alle gedachten en gevoelens erover te beheersen. Dit kan een gevecht worden waarin je vastloopt. Acceptatie kan helpen om de pijn een plek te geven en je tegelijkertijd weer te richten op hetgeen jouw leven de moeite waard maakt.

Ruimte maken voor, aanwezig zijn bij, ertegenaan leunen

Wanneer je leven door letselschade anders loopt dan gepland, kan acceptatie je helpen om op een niet-belastende manier met bijkomende negatieve innerlijke ervaringen om te gaan. Voel jij bij het woord acceptatie al een bepaalde weerstand of de druk om een doel te behalen? Laten we het het dan voortaan hebben over 'het geven van ruimte aan innerlijke ervaringen, of ze nu plezierig of ongemakkelijk zijn'. Andere opties zijn: je openstellen voor innerlijke ervaringen, erbij aanwezig zijn of ertegenaan leunen. Hoe we het ook noemen, waar het om gaat is dat je na een ingrijpende levensgebeurtenis niet onnodig lang blijft vechten tegen negatieve emoties.